Ngành Chăn nuôi tại Việt Nam hiện nay có xu hướng chuyển dịch từ quy mô nông hộ sang chăn nuôi tập trung và thâm canh với quy mô lớn. Cùng với xu hướng đó, ô nhiễm môi trường chăn nuôi tại các vùng nông thôn ngày càng trở nên nghiêm trọng. Do đó việc xử lý chất thải rắn thành phân hữu cơ trở nên tiềm năng trong những năm gần đây.
Việt Nam có nền nông nghiệp truyền thống lâu đời trong đó chăn nuôi đóng góp 27% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp. Ngoài các sản phẩm chính đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cơ bản của người dân trong nước và xuất khẩu nước ngoài, ngành nông nghiệp cũng tạo ra lượng phế thải sinh học lớn. Đáng chú ý là tổng lượng phân vật nuôi mỗi năm đạt trung bình 64, 82 triệu tấn, trong đó chỉ khoảng 20% được sử dụng hiệu quả, còn lại 80% lượng chất thải chăn nuôi đã bị lãng phí và phần lớn thải ra môi trường, cùng với thiếu sót trong chính sách hỗ trợ và khuyến khích sản xuất, chất thải ảnh hưởng nhiều đến chất lượng nguồn đất và nước tại khu vực chăn nuôi.
Tình trạng ô nhiễm nặng từ trang trại nuôi bò của Công ty Cổ phần chăn nuôi Gia Lai
Một trong những phương thức được chính phủ Việt Nam quan tâm đẩy mạnh để xử lý ô nhiễm chất thải chăn nuôi chính là sản xuất phân bón hữu cơ từ chính nguồn chất thải này. Hiện nay, cả nước có 180 doanh nghiệp sản xuất phân bón hữu cơ với nguồn nguyên liệu từ chất thải từ chăn nuôi, thủy sản, chế biến nông sản, rác thải sinh hoạt,…. Tuy nhiên sản phẩm phân bón hữu cơ của Việt Nam chỉ có thể đạt chứng chỉ an toàn trong nước (VietGAP, GlobalGAP) chứ chưa được công nhận theo tiêu chuẩn chất lượng quốc tế.
Phương pháp sản xuất phân bón hữu cơ từ chất thải chăn nuôi được áp dụng phổ biến ở Việt Nam là phương pháp ủ truyền thống và chỉ một số ít trang trại chăn nuôi lớn áp dụng mô hình sản xuất quy mô công nghiệp, ví dụ như Tập đoàn TH TrueMilk, công ty T&T159…
Phương thức sản xuất công nghiệp áp dụng tại các cơ sở sản xuất phân bón được đầu tư cơ sở hạ tầng, dây chuyền máy thiết bị với quy mô công suất lớn nhỏ khác nhau. Nhìn chung, chỉ có một số cơ sở sản xuất lớn đầu tư công nghệ tiên tiến, đồng bộ, ví dụ như máy xúc, máy đảo trộn, hệ thống khuấy, hệ thống bơm phụ gia, hệ thống cân và đóng gói sản phẩm; còn lại các bên đều sử dụng công nghệ thô sơ, dây chuyền máy thiết bị giản đơn, tính tự động hóa chưa cao. Hầu hết mới chỉ dừng ở việc sử dụng một số vi sinh vật phổ biến để ủ nguyên liệu hữu cơ hoặc bổ sung một số chất sinh học, chất điều hòa sinh trưởng cơ bản, v.v. dẫn đến hiệu suất, hiệu quả thấp. Tổng công suất của các cơ sở sản xuất phân bón hữu cơ là 2,5 triệu tấn/năm, bằng gần 1/10 so với công suất sản xuất phân bón vô cơ.
Dây chuyền xử lý phân bò bằng phương pháp lên men hiếu khí, ép khô tại tỉnh Mộc Châu
Hàn Quốc là đất nước có nền nông nghiệp phát triển, đi đầu trong việc phát triển và áp dụng công nghệ hiện đại để kích thích tăng trưởng năng suất cũng như đảm bảo một nền nông nghiệp sạch và sức khỏe của người dân. Công ty Jeesung – một trong những doanh nghiệp hàng đầu của Hàn Quốc trong lĩnh vực xử lý chất thải trong nông nghiệp đã phát triển thành công công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ từ chất thải chăn nuôi trên quy mô lớn. Xuất phát điểm là một công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ về môi trường và được thành lập vào tháng 4/2007. Sau 13 năm thành lập, Jee-sung đã phát triển nhiều sản phẩm công nghệ cơ khí gắn với hệ thống thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải và đưa ra thị trường hệ thống công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ ở dạng rắn, dạng lỏng từ nguồn chất thải vật nuôi. Hệ thống công nghệ này gắn liền với xử lý chất thải ở 3 dạng: dạng khí (khử mùi hôi từ hệ thống chăn nuôi), xử lý chất thải rắn để làm phân bón hữu cơ và xử lý chất thải lỏng để làm phân bón hữu cơ dạng lỏng.
Hệ thống lên men chất thải vật nuôi quy mô công nghiệp của Công ty Jee-sung dựa trên nguyên tắc lên men hiếu khí trong quá trình ủ phân. Đặc biệt Jee-sung có công nghệ khửi mùi khiến quá trình ủ phân không gây ô nhiễm môi trường xung quanh và tiết kiệm nhân công. Đây là hệ thống lên men kỵ khí tự động để sản xuất phân bón hữu cơ dạng lỏng ở quy mô công nghiệp (20 tấn phân bón dạng lỏng/ngày và 60 tấn phân bón dạng rắn/ngày). Ngoài ra, hệ thống lọc Jeesung còn đảm bảo các vật thể rắn không tan bị loại bỏ, góp phần cho chất hữu cơ hòa tan được lên men toàn bộ, chuyển hóa sang chất lỏng hữu cơ mà cây trồng hấp thụ được.
Như vậy có thể thấy công nghệ xử lý chất thải chăn nuôi và tái tạo thành phân bón hữu cơ của Jee-sung sẽ là công nghệ cốt lõi có thể giải quyết được vấn đề của nền nông nghiệp Việt Nam với quy mô 12 triệu hộ gia đình có hoạt động chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung trên cả nước. Khi phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn là định hướng chiến lược của nông nghiệp Việt Nam trong những năm tới đây (Nghị định số 109/2018/NĐ-CP), công nghệ của Jee-sung hứa hẹn sẽ được ứng dụng hiệu quả tại các trang trại chăn nuôi quy mô lớn ở Việt Nam.